23 Oct Si mund t’i japim fund trafikimit të artifakteve?

AL JAZEERA – Shumë ndihen sikur pandemia e COVID-19 po u vjedh të tashmen dhe po rrezikon të ardhmen e tyre. Por kjo emergjencë globale e paparë e shëndetit publik po përshpejton shkatërrimin e së kaluarës sonë, një nga një. Në të vërtetë, pandemia ka përkeqësuar vjedhjen dhe trafikimin e antikave dhe dorëshkrimeve historike, duke gërryer kujtesën tonë kolektive dhe aftësinë për ta ndarë atë me brezat e ardhshëm.

Megjithëse vjedhja e antikiteteve ka qenë një problem që nga vetë antikiteti, ritmi i saj është rritur gjatë pandemisë, veçanërisht në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut zona të pasura me objekte të trashëgimisë. Ndërsa shumë shoqëri mbeten në një ndalesë të detyruar për shkak të pandemisë, grabitësit dhe kontrabandistët po i kthejnë vendet antike në gërmadha. Gërmimet ilegale për antika vetëm në Egjipt u dyfishuan në vitin 2020. Është e vështirë të vlerësohet madhësia e saktë dhe vlera monetare e tregut të paligjshëm të antikave. Sipas librit të vitit 2020 të Roger Atwood, “Vjedhja e historisë”, mund të vlejë diku nga 300 milionë deri në 6 miliardë dollarë në vit. UNESCO raporton se tregtia e paligjshme e të mirave kulturore – ku bëjnë pjesë trafikimi i antikave – vlen 10 miliardë dollarë në vit. Një pjesë e këtyre fitimeve dihet se përdoret për financimin e konflikteve dhe terrorizmit global. Midis 2010 dhe 2014, pati një rritje të konsiderueshme në tregtinë e antikiteteve të paligjshme nga Levanti, kryesisht për shkak të konflikteve të vazhdueshme. Sipas Projektit të Trafikimit të Antikiteteve dhe Antropologjisë së Trashëgimisë (ATHAR), i cili heton dhe dokumenton botën e krimit dixhital të trafikimit të objekteve të grabitura, ritmi i aktiviteteve të tilla në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut është përshpejtuar më tej gjatë pandemisë. Kjo rritje në vjedhjet dhe kontrabandën e antikiteteve u shkaktua nga disa arsye të ndërlidhura. Së pari, trafikimi i antikiteteve siguron një rrjedhë shumë të nevojshme të ardhurash për ata që kanë humbur punën e tyre gjatë pandemisë. Së dyti, për shkak të bllokimeve të COVID-19 dhe kufizimeve buxhetore, autoritetet liruan monitorimin e vendeve arkeologjike dhe muzeve, duke i lënë ata më të prekshëm ndaj vjedhjeve dhe plaçkitjeve. Së treti, shumë trafikantë arritën të shfrytëzojnë rritjen e ekonomisë dixhitale gjatë pandemisë. Në të vërtetë, tregtia e paligjshme në internet e antikave të grabitura u rrit pas goditjes së pandemisë. Sot, këto artikuj jo vetëm që shiten gjerësisht në rrjetin e errët, por edhe në platformat e njohura të mediave sociale. Trafikimi i antikiteteve nuk është sfera ekskluzive e grupeve terroriste dhe rrjeteve të krimit të organizuar. Në këtë vjedhje kontribuojnë edhe koleksionistët e padashur dhe shtëpitë e ankandeve, popullsia e varfër vendase dhe turistët. Si të tillë, të gjithë ne, shoqëria civile, bizneset, qeveritë dhe organizatat ndërkombëtare duhet të mobilizohen për të mbrojtur të kaluarën tonë. Tregu i antikiteteve drejtohet nga oferta dhe kërkesa. Antikitetet shiten në tregje të ligjshme dhe të paligjshme. Ka edhe tregje gri, ku shiten antikitete me origjinë të panjohur apo atyre që u ka humbur dokumentacioni. Nuk është gjithmonë e lehtë të bëhet dallimi midis këtyre tregjeve, por kjo është ajo që duhet bërë për të mbrojtur të kaluarën tonë. Ka hapa praktikë që mund të ndërmarrim në afat të shkurtër, të tilla si trajnimi i zyrtarëve të kufirit për t’i ndihmuar ata të bëjnë dallimin midis pjesëve origjinale dhe të rreme, etiketimi elektronik i të gjitha antikiteteve, promovimi i ankandeve më transparente dhe vendosja e dënimeve më të rënda për trafikantët.

Prej kohësh ka pasur thirrje për një politikë globale për të luftuar trafikimin e antikave.

Megjithatë, kornizave ekzistuese u mungojnë mekanizmat e zbatimit dhe nuk marrin parasysh zhvillimet teknologjike si tregtia dixhitale. Prandaj, ne duhet të zhvillojmë marrëveshje të zbatueshme që janë në përputhje me realitetet e shekullit të 21-të. Meqenëse trafikimi i antikiteteve është zhvendosur në internet, ne duhet të punojmë me tregjet dixhitale, platformat e mediave sociale dhe kompanitë e përpunimit të pagesave. Përfundimi i një marrëveshjeje detyruese bazuar në veprimet bazë të UNESCO-s për të luftuar shitjen e paligjshme të objekteve kulturore në internet është një vend i mirë për të filluar. Arsimi është gjithashtu një mjet kyç në luftën kundër trafikimit të antikiteteve, sepse shumë grupe mbeten të pavetëdijshme për sfidën dhe implikimet e saj. Debati është i nevojshëm sepse jo të gjithë të përfshirë bien dakord për rrugën përpara. Është përmes iniciativave si Projekti Himaya – i udhëhequr nga Biblioteka Kombëtare e Katarit në bashkëpunim me UNESCO, Interpol dhe Organizatën Botërore të Doganave – që ne mund të kundërshtojmë trafikimin e antikiteteve dhe dorëshkrimeve. Projekte dhe iniciativa të tilla mund të na ndihmojnë të rrisim ndërgjegjësimin, të ndihmojmë të tjerët të kuptojnë rëndësinë e objekteve të trashëgimisë, të kultivojmë debate publike rreth ruajtjes së tyre dhe të vendosim se si t’i mbrojmë më mirë ato. Kontrolli i trafikimit të materialeve të trashëgimisë në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut është një detyrë herkuliane, por është e mundur nëse bashkohemi. Bibliotekat kombëtare, muzetë, organizatat ndërkombëtare dhe grupet e shoqërisë civile duhet të vazhdojnë të punojnë së bashku për të rritur ndërgjegjësimin dhe për të promovuar rregulla detyruese që adresojnë këtë kërcënim të rëndë për të drejtat historike të kombeve dhe popujve.

Në vitin 2015, zëvendëssekretari i shtetit i atëhershëm i Shteteve të Bashkuara, Antony Blinken, tha se “çdo artefakt i lashtë, i pasur në kujtesë, i pasur në kuptim, ngjall një histori që nuk mund ta lejojmë ta humbim”. Fjalët e tij ishin të drejta atëherë dhe janë të drejta edhe sot. Nuk mund të anashkalojmë trafikimin e antikave kulturore dhe dorëshkrimeve. Duke i humbur ato, ne humbim një pjesë të së kaluarës sonë kolektive përgjithmonë. Kush do ta çlirojë historinë nëse vidhet?