21 Aug Çfarë mund të bëjnë qeveritë për të mbrojtur shtypin: Një marrëveshje e re për gazetarinë

Ky artikull është përshtatur, me leje, nga përmbledhja ekzekutive e raportit të plotë “Një marrëveshje e re për gazetarinë” botuar nga Forumi për Grupin Punues të Informacionit dhe Demokracisë mbi Qëndrueshmërinë e Gazetarisë.

Një “ngjarje e mundshme  zhdukjeje”

Gazetaria e pavarur është një forcë thelbësore për demokracinë dhe shoqëritë e hapura, por po përballet me një kërcënim ekzistencial nga një sërë sfidash të ndërlidhura që, në shkallën, kompleksitetin dhe natyrën e tyre sistemike, janë të ngjashme me versionin e vet të emergjencës klimatike. Një mjedis politik armiqësor në rastin më të mirë dhe një ringjallje autoritare në rastin më të keq; rënia e të ardhurave si rezultat i kalimit në një mjedis mediatik më dixhital, celular dhe të dominuar nga platforma; dhe prishja e besimit publik e ka lënë gazetarinë në një gjendje të pasigurt.

Kriza me të cilën përballet gazetaria e pavarur është e përmasave historike dhe kërkon që ata me fuqi dhe largpamësi të veprojnë për ta përballuar këtë krizë me një përgjigje historike. Industria po përjeton një “ngjarje të mundshme zhdukjeje” pasi siguritë (kryesisht modeli i mbështetur nga reklamat) nën të cilat gazetaria funksionoi për 40 deri në 50 vjet bien.

Sfidat me të cilat po përballet gazetaria në shumë shoqëri janë rezultat i dështimeve, veçanërisht nga vetë industria e lajmeve, në të cilën shumë nuk kanë arritur t’i shërbejnë pjesëve të rëndësishme të publikut, për të llogaritur vërtet pse shumë njerëz nuk i besojnë gazetarisë që shohin, dhe të përshtaten me realitetet e mjedisit të ri. Politikëbërësit, gjithashtu, kanë vazhduar kryesisht të zbatojnë politikat dhe rregulloret e shekullit të 20-të në mjediset e medias dhe komunikimit të shekullit 21 dhe mund të vlerësojnë interesat në detyrë ose të caktuara mbi interesin më të gjerë publik. Dhe qeveritë, interesat politike dhe private po bëjnë një luftë kundër gazetarisë, simptomatike e dështimeve më të gjera demokratike.

“Marrëveshja e Re për gazetarinë synon krijimin e një ekosistemi që lejon lulëzimin e gazetarisë cilësore,” thotë Christophe Deloire, kryetar i Forumit për Informacion dhe Demokraci dhe Sekretar i Përgjithshëm i Reporterëve pa Kufij (RSF). “Kjo do të ishte veçanërisht e rëndësishme që gazetaria hulumtuese të marrë një angazhim nga të gjitha llojet e palëve të interesuara. Nga natyra, gazetaria hulumtuese kërkon energji, kohë, kapacitet për të udhëtuar dhe punuar me rrjete. Si do të kenë kapacitetet mediatike për ta financuar atë në të ardhmen? Kjo është një pyetje kryesore për demokracitë tona. Marrëveshja e Re mund të përfaqësojë një angazhim kryesor dhe të çojë në veprime konkrete. ”

Nevoja për një marrëveshje të re për gazetarinë

Pandemia COVID-19 ka përkeqësuar krizën e qëndrueshmërisë së gazetarisë dhe ka përshpejtuar ndikimin e këtyre çështjeve sistemike ende të pazgjidhura. Nevoja për veprime të bashkërenduara për të kapërcyer këto sfida – për një marrëveshje të re për gazetarinë – është urgjente, në shoqëritë nga të pasurat në të varfërit, nga niveli ndërkombëtar në atë lokal, nga qytetet dhe periferitë në fshatra dhe zona rurale: me pak fjalë, për të gjithë bashkësitë. Sigurimi i qëndrueshmërisë së gazetarisë së pavarur do të kërkojë veprim nga qeveritë, si dhe nga gazetarët, mediat e lajmeve, kompanitë e platformave, investitorët, financuesit, shoqëria civile dhe të tjerë.

Ky raport fokusohet veçanërisht në atë që qeveritë mund të bëjnë për të ndihmuar në sigurimin e gazetarisë së qëndrueshme për të ardhmen. Ashtu si me urgjencën klimatike, ekziston një nevojë urgjente për veprim, por asnjë zgjidhje e vetme, e lehtë dhe e shpejtë. Ka vetëm dy alternativa. Qeveritë nuk mund të bëjnë asgjë, ose, akoma më keq, të ndjekin rrugën e atyre qeverive që po minojnë lirinë e medias ose po çmontojnë politikat tashmë të vendosura për të mbështetur gazetarinë e pavarur. Kostoja e mosveprimit, ose e dobësimit aktiv të gazetarisë, është e pallogaritshme, pasi kjo do të dobësojë shoqëritë tona dhe do të vërë në rrezik sistemet tona politike.

Përndryshe, qeveritë mund të tregojnë angazhimin e tyre për të mundësuar gazetarinë e pavarur duke mbrojtur të drejtat themelore, duke zotuar burime financiare dhe institucionale dhe duke thirrur bashkëpunim midis palëve të ndryshme të interesit madje edhe konkurruese për të mirën e përbashkët.

Të veprosh tani do të kërkojë një angazhim të burimeve publike, por do të japë një kthim të konsiderueshëm demokratik dhe shoqëror të investimit.

Metodologjia jonë

Ky raport identifikon një sërë opsionesh politike për qeveritë që duan të veprojnë për të përmirësuar qëndrueshmërinë e gazetarisë së pavarur në vendin e tyre. Ai gjithashtu siguron një skicë bazë për ata që duan të vlerësojnë se si po ecën qeveria e tyre në krahasim me shembujt e vendosur ndërkombëtar të praktikës së mirë. Përgjigja kërkon nga qeveritë të bëjnë investime financiare, por edhe investime në institucione dhe të drejta themelore.

Ne fokusohemi në opsionet e politikave të bazuara në dëshmi ose të paktën kanë demonstruar dëshmi të konceptit, që kërkojnë mbështetje të gjerë politike dhe publike në vendet ku ato tashmë janë vendosur. Ne shikojmë politikat që janë të orientuara drejt sigurimit të qëndrueshmërisë së ardhshme të gazetarisë së pavarur, dhe jo drejt mbrojtjes së interesave specifike të ndonjë industrie apo organizate në fuqi.

Çfarë mund të bëjnë qeveritë për të ndihmuar gazetarinë e pavarur

Këto opsione janë të strukturuara rreth katër fushave për veprim. Së pari, sigurimi i lirisë që është një parakusht i domosdoshëm për gazetarinë vërtet të pavarur. Së dyti, rritja e financimit që mundëson punë të pavarur profesionale gazetareske duke mbështetur sektorin e pavarur privat, shërbimin publik dhe mediat jofitimprurëse të lajmeve. Së treti, krijimi i një mjedisi më të mundshëm për të ardhmen për gazetarinë e pavarur pjesërisht përmes reformës institucionale. Së katërti, nxjerrja në pah e zgjidhjeve që tregojnë për një të ardhme më të qëndrueshme për gazetarinë.

1. Liria vjen e para në listën tonë, sepse pa respektimin e të drejtave themelore dhe lirinë e medias, asnjë sasi fondesh apo përqendrimi në të ardhmen nuk do të sigurojë një gazetari vërtet të pavarur dhe, pa respektuar të drejtat e njeriut, mbështetja e qeverisë për mediat do të shndërrohej në mjete të kapjes së mediave. Anasjelltas, liria pa financim dhe një e ardhme e mundshme do ta linte gazetarinë, dhe në zgjerim shoqëritë tona, të pakësuara dhe të prekshme. Qeveritë që nuk respektojnë shprehjen e lirë dhe lirinë e medias zakonisht bëjnë më shumë dëm sesa mirë kur ndërhyjnë në pjesë të tjera të mjedisit mediatik. Liria e medias, brenda dhe jashtë vendit, është themeli për qëndrueshmërinë e gazetarisë.
2. Një tregues thelbësor nëse qeveritë janë serioze për të siguruar qëndrueshmërinë e gazetarisë së pavarur është gatishmëria e tyre për të angazhuar burime reale. Nëse qeveritë globalisht kryejnë vetëm 0.1% të PBB -së – gjysma e asaj që disa vende tashmë e bëjnë përmes masave direkte dhe indirekte – shifra e përgjithshme mund të arrijë në disa dhjetëra miliarda dollarë në vit. Për ta vënë këtë në perspektivë, kjo është vetëm 20% e asaj që qeveritë shpenzojnë në mbarë botën çdo vit për subvencionimin e karburanteve fosile. Angazhimet publike të atij rendi, për shembull, në vendet që përbëjnë G7, G20, Koalicionin për Lirinë e Medias, Partneritetin Ndërkombëtar për Informimin dhe Demokracinë dhe shtetet pjesëmarrëse në Samitin për Demokracinë do të ishin krejtësisht transformuese dhe mund të rrisnin shumë cilësia, diversiteti dhe barazia e mbulimit të lajmeve në nivel global.

Ndërsa këto fonde në mënyrë ideale duhet të vijnë nga taksat e përgjithshme dhe jo nga taksat e hipotekuara, ata që shqetësohen për presionet e mundshme shtesë mbi financat publike mund të marrin zemër nga fakti se shpenzimet publike për gazetarinë mund të kompensohen nga arkëtimet nga burime të reja. OECD vlerëson, për shembull, se adresimi i sfidave tatimore që rrjedhin nga shumëkombëshet dhe dixhitalizimi (p.sh., nga kompani të tilla si Alphabet, Amazon, Apple, Facebook dhe Microsoft) mund të ndihmojë në mbledhjen e të paktën 100 miliardë dollarë të ardhura tatimore në vit.

3. Në të kundërt, nëse qeveritë nuk veprojnë për të forcuar mjedisin e përshtatshëm për gazetarinë e pavarur, dhe nëse forcat e tregut lejohen të luajnë vetë, do të ketë pak fitues dhe shumë humbës. Fituesit do të jenë kryesisht kompanitë e platformës që janë rritur në përmasa të mëdha në mjedisin e mediave dixhitale, si dhe një numër i kufizuar i mediave kombëtare dhe ndërkombëtare të lajmeve të orientuara drejt tregut, që u shërbejnë auditorëve tashmë të shërbyer. Humbësit do të përfshijnë jo vetëm mediat e pavarura tashmë të pavarura që përpiqen të merren me ndikimin e pandemisë mbi presionet tashmë të konsiderueshme të një mjedisi mediatik më dixhital, celular dhe të dominuar nga platforma, por edhe qytetarët të cilëve u shërbejnë në të gjithë botë, veçanërisht në vendet e varfra, në nivelin lokal dhe në komunitetet e paprivilegjuara.

Veprimi për të siguruar qëndrueshmërinë e gazetarisë profesionale të pavarur në këtë situatë nuk ka të bëjë me mbështetjen e funksionarëve të sëmurë, dhënien e parave pronarëve dhe aksionarëve, ose rrëzimin në forma të vjetruara të ndihmës shtetërore duke u përpjekur për të ruajtur industritë në rënie përfundimtare, por për krijimin e një aftësimi, mjedis konkurrues ku ka kuptim të investosh në prodhimin e lajmeve. Kjo përfshin favorizimin e gazetarisë jofitimprurëse, zhvillimin e politikave të konkurrencës dhe platformave që i mundësojnë gazetarisë të lulëzojë në tregjet dixhitale dhe hapjen e rrugëve të shumta përmes të cilave gazetaria mund të gjejë mbështetje.

4. Raporti nxjerr në pah fushat e tjera për mbështetje që mund të ndihmojnë kalimin e gazetarisë me shpejtësi dhe shkallë në një të ardhme të re dhe më të barabartë. Ndërsa sfidat me të cilat ballafaqohet fusha janë reale, ka edhe shenja pozitive në shumë vende që tregojnë për një të ardhme në të cilën gazetaria e pavarur mund të ketë një fjalë më të madhe mbi të ardhmen e saj.

Përdoruesit e internetit kanë qasje – aty ku barrierat ose kontrollet nuk vihen në rrugën e tyre – në lajme dhe informacione më të larmishme se kurrë më parë në historinë njerëzore, dhe mënyra të reja për të hyrë në përmbajtje, për t’u shprehur, për t’u lidhur dhe komunikuar me të tjerët dhe për t’u organizuar. Ne po shohim gjithashtu rritjen e gazetarisë bashkëpunuese; hetimi me burim të hapur dhe gazetaria e të dhënave; rritje e fortë në të ardhurat dhe donacionet e lexuesve midis botuesve të lajmeve me cilësi të lartë; përmirësimi i praktikave të biznesit; forma të reja të angazhimit me audiencën, përfshirë anëtarësimin dhe pronësinë kooperative; dhe rritjen e interesit të donatorëve dhe investitorëve. Ky raport siguron një listë rekomandimesh për ata që preferojnë veprimin mbi mosveprimin, një listë që u siguron politikëbërësve opsione që tashmë kanë dëshmi ose dëshmi të konceptit, dhe që u siguron qytetarëve dhe të tjerëve që i mbajnë përgjegjësit politikëbërës me një tabelë të thjeshtë rezultati për të vlerësuar se si qeveria po bën.

Aktrimi tani, duke financuar gazetarinë, vjen me një kosto. Por kostoja e mosveprimit është në mënyrë të pallogaritshme më e madhe.

Rekomandimet kryesore

Për të siguruar qëndrueshmërinë e gazetarisë profesionale të pavarur dhe mediave të lajmeve, ka një numër masash që qeveritë duhet të marrin.

Së pari, siguroni lirinë që është një parakusht i domosdoshëm për gazetarinë profesionale të pavarur dhe mediat e lajmeve dhe qëndrueshmërinë e tyre:

> Respektoni të gjitha angazhimet e tyre vendore dhe ndërkombëtare për të drejtat themelore të njeriut dhe mbyllni hendekun e zbatimit midis traktateve dhe situatës në terren kur bëhet fjalë për lirinë e mendimit dhe shprehjes, lirinë e medias dhe sigurinë e gazetarëve.

> Zgjeroni, thellojeni dhe zbatoni Partneritetin për Informimin dhe Demokracinë, i cili është një kornizë për krijimin e masave mbrojtëse demokratike në hapësirën globale të informacionit dhe komunikimit, përfshirë këtu edhe të drejtën për informacion.

> Brenda vendit, ata duhet të sigurojnë:

Transparenca e plotë e pronësisë së mediave si pjesë e transparencës më të gjerë, masave kundër korrupsionit dhe integritetit financiar-veçanërisht zbulimi i pronarëve përfitues (përfundimtar) të mediave-kështu qytetarët mund të formojnë pikëpamjen e tyre për çdo ndikim potencialisht të panevojshëm politik ose tregtar.

> Ndërkombëtarisht, ata duhet të sigurojnë që:

Komuniteti ndërkombëtar përdor instrumentet dhe mjetet në dispozicion për të shtyrë të gjitha shtetet të realizojnë në mënyrë progresive detyrimet e tyre: për të kundërshtuar regresin, kjo do të kërkojë nivele të reja bashkëpunimi përmes marrëdhënieve, instrumenteve dhe mekanizmave ekzistues dhe në zhvillim dypalësh, plural dhe multilateral, duke përfshirë tregtinë dhe ndihma; Moderimi i përmbajtjes në internet, i bërë tërësisht në mënyrë të njëanshme nga kompani private private fitimprurëse, nën një formë të mbikëqyrjes vetë-rregulluese ose bashkë-rregulluese, ose e bërë në bazë të rregulloreve dhe/ose me urdhër të qeverive që i paraqesin kërkesat kompanive, është bëhet në bazë të Standardeve/Kushteve të Shërbimit të Komunitetit dhe/ose një baze ligjore që është plotësisht në përputhje me standardet ndërkombëtare, dhe është konsistente, transparente dhe siguron procesin e duhur.

Së dyti, me kusht që qytetarët të jenë të sigurt se qeveria është e angazhuar në mënyrë të dukshme për lirinë dhe jo ‘kapjen’ e gazetarisë dhe mediave të pavarura, konsideroni zbatimin e politikave vendore dhe ndërkombëtare që kanë një histori të dëshmuar të rritjes së pluralitetit dhe qëndrueshmërisë së financimit, dhe mund të sigurojë mbështetje të gjerë politike dhe publike për të siguruar një mjedis të qëndrueshëm, duke përfshirë:

> Mbështetje e drejtpërdrejtë vendase për gazetarinë profesionale të pavarur dhe mediat e lajmeve, në një bazë ligjore, të drejtë, transparente dhe të barabartë, dhe me masa mbrojtëse kundër mënyrave reale ose të perceptuara të ndikimit në përmbajtjen editoriale, siç janë:

Subvencionet direkte, qofshin ato direkte ose përmes ndërmjetësuesve të pavarur, në mënyra që nuk i privilegjojnë format e shpërndarjes së modës së vjetër dhe që janë përshtatur për të mbështetur gazetarinë dhe gazetarinë lokale që u shërbejnë komuniteteve të pakonkurruara, të paprivilegjuar dhe të margjinalizuar;

Transparenca e plotë e reklamave qeveritare dhe sigurimi, përmes konsultimit, legjislacionit dhe rregullimit, drejtësi, barazi dhe transparencë se si, nga kush dhe kujt i ndahet, me qëllim parandalimin e shtrembërimit të tregut, forcimin e mediave miqësore ndaj qeverisë dhe ‘censurë e butë’ e mediave të pavarura;

Sigurimi që mediat e shërbimeve publike janë vërtet të pavarura nga ndërhyrja ose kontrolli politik në qeverisjen, operacionet, financat dhe redaksinë e tyre, me një detyrë të qartë, aftësi për të vepruar në të gjitha platformat përkatëse dhe financim publik të përshtatshëm, të qëndrueshëm dhe afatgjatë

> Mbështetje indirekte për gazetarinë profesionale të pavarur dhe mediat e lajmeve, e ofruar me mbrojtje kundër mënyrave reale ose të perceptuara të ndikimit në përmbajtjen editoriale dhe jo të lidhura me forma të veçanta të shpërndarjes, siç janë:

Përjashtimet nga TVSH -ja dhe taksat, lehtësimi tatimor mbi rolet redaktuese dhe forma të tjera të kredisë tatimore;

Mekanizmat për qytetarët për të mbështetur mediat e pavarura sipas zgjedhjes së tyre përmes kuponëve të medias, lehtësimit të taksave për abonimet ose përcaktimeve të tatimit mbi të ardhurat.

> Mbështetje e drejtpërdrejtë ndërkombëtare për gazetarinë me interes publik dhe mjedisin e saj mundësues duke kryer publikisht një pjesë të konsiderueshme, të shtuar të buxheteve të ndihmës zyrtare të zhvillimit (ODA) si pjesë e mbështetjes më të gjerë për demokracinë, transparencën dhe qeverisjen e mirë, duke siguruar qeverisjen e duhur të pavarur, të drejtë dhe transparente dhe ndarjen e fondeve të tilla, dhe përmirësimin e standardeve të të dhënave dhe ndarjen e njohurive rreth financimit të tillë.

> Mbështetja e rritjes së investimeve të drejtuara nga misioni për bizneset e gazetarisë nga:

• Mbështetja dhe nënshkrimi i mjeteve financiare të përziera kombëtare dhe ndërkombëtare ose mekanizmave të tjerë të investimeve sociale;
• Sigurimi i stimujve specifikë (p.sh., shlyerjet) për investitorët që shesin ose transferojnë media lokale tek investitorët me interes publik/të drejtuar nga misioni;
• Nxitja e investitorëve për të siguruar qasje më të madhe në kapital për themeluesit dhe investitorët e gazetarisë me interes publik nga prejardhje të ndryshme ose të margjinalizuara.

> Sigurimi që filantropia ka lirinë për të vepruar brenda dhe përtej kufijve dhe që kornizat rregullatore i mundësojnë filantropisë të financojë media fitimprurëse si dhe jofitimprurëse.

Së treti, përtej zbatimit të një ose më shumë prej këtyre politikave, qeveritë mund të krijojnë një mjedis të ardhshëm më të përshtatshëm për gazetarinë e pavarur dhe mediat e lajmeve duke:

> Lehtësimi i krijimit dhe nxitjes së mbështetjes brenda dhe përtej kufijve për mediat jofitimprurëse të lajmeve, megjithatë, aty ku është e nevojshme, reformimi i kodeve tatimore, kornizat bamirëse, formimi i kompanive dhe ekuivalenca ndërkombëtare, në mënyrë që të mundësojë shfaqjen e një klase të mediave profesionale të pavarura fokusuar vetëm në qëllimet e interesit publik.

> Mbështetja, miratimi dhe përmirësimi i masave ndërkombëtare të propozuara mbi taksimin, siç është norma minimale e taksës globale të korporatës (duke përfshirë modelet e propozuara të OECD, G7 dhe METR [Minimum Effective Tax Rate]), dhe mbështetjen e gazetarisë së pavarur jashtë marrjes së taksave të rritura.

> Duke vepruar për të siguruar që tregjet dixhitale komerciale janë konkurruese, duke shqyrtuar nevojën për masa, për shembull:

• Qasja në të dhëna, transportueshmëria dhe ndërhyrja në shumë vende;
• Rritja e fokusit në të dhënat dhe konkurrencën jo-çmimore në zbatimin e konkurrencës;
• Shqyrtim më i madh i bashkimeve dhe blerjeve, duke përfshirë marrjen parasysh të mbledhjes së të dhënave dhe çështje të tjera që mund të mos ngrenë flamuj të kuq tradicionalë;
• Shqyrtim më i madh i situatave ku ka lojtarë dominues të cilët mund të jenë tregu dhe të jenë në treg.

> Udhëzimi i rregullatorëve të pavarur në media, internet, komunikim, privatësi dhe konkurrencë për të ekzaminuar ndërveprimin e privatësisë, tregjeve dixhitale të reklamave, mediave sociale dhe fushave të ngjashme.

> Financimi dhe mbështetja e infrastrukturës vendore dhe ndërkombëtare të fushës që mund të kryejë politika dhe avokim për të mbrojtur të drejtat e gazetarëve dhe organizatave të lajmeve, dhe të avokojë për politikat dhe rregulloret në përputhje me ato të drejta dhe standarde.

> Ulja e kostove të gazetarisë së pavarur dhe inteligjencës me burim të hapur, përmes:

• Respektimi dhe zbatimi i ligjeve për lirinë e aksesit të informacionit;
• Miratimi dhe zbatimi i standardeve ndërkombëtare të qeverisë së hapur, përfshirë prokurimin dhe kontraktimin publik, dhe të dhëna të hapura për publikun.

> Sigurimi i mbështetjes strukturore për infrastrukturën e njohurive të fushës, siç është financimi për:

• Trajnimi i përjetshëm i gazetarëve dhe përditësimi i kurrikulave dhe metodave;
• Rritja e burimeve për kërkimet e aplikuara të lidhura me industrinë dhe të dhënat e industrisë;
• Rritja e fondeve dhe stimujve për R&D për inovacionin;
• Përfshirja e gazetarisë dhe medias si një sektor strategjik në strategjitë kombëtare të UA, dhe si një komponent ose fokus i qendrave të ekspertizës në UA/ML dhe metoda të tjera të përparuara të llogaritjes.