24 Nov Epoka drejt energjisë alternative

Çmimet e naftës dhe gazit u ngritën në qiell pas pushtimit rus të Ukrainës në pranverën e vitit 2022, duke krijuar një krizë globale energjetike të ngjashme me krizën e naftës të viteve 1970. Ndërsa disa vende përdorën goditjen e çmimeve për të përshpejtuar kalimin drejt burimeve më të pastra të energjisë, si era, dielli dhe gjeotermale, të tjerët janë përgjigjur duke zgjeruar prodhimin e lëndëve djegëse fosile.

Një studim i ri i publikuar këtë javë në revistën Science identifikon faktorët politikë që lejojnë disa vende të marrin drejtimin në adoptimin e burimeve më të pastra të energjisë, ndërsa të tjerat mbeten prapa. Gjetjet ofrojnë mësime të rëndësishme pasi shumë qeveri në mbarë botën garojnë për të reduktuar emetimet e gazrave serrë dhe për të kufizuar ndikimet shkatërruese të ndryshimeve klimatike.

“Ne jemi vërtet të interesuar të kuptojmë se si dallimet kombëtare ndërmjetësojnë përgjigjet e vendeve ndaj të njëjtit lloj sfide energjetike,” tha autori kryesor i studimit Jonas Meckling, një profesor i asociuar i politikës së energjisë dhe mjedisit në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley. “Ne zbuluam se institucionet politike të vendeve formojnë se sa mund të absorbojnë politika të kushtueshme të të gjitha llojeve, duke përfshirë politikat e kushtueshme të energjisë.”

Duke analizuar sesi vende të ndryshme iu përgjigjën krizës aktuale të energjisë dhe krizës së naftës të viteve 1970, studimi zbulon se si struktura e institucioneve politike mund të ndihmojë ose pengojë kalimin drejt energjisë së pastër. Meckling e kreu analizën në bashkëpunim me bashkëautorët e studimit Phillip Y. Lipscy nga Universiteti i Torontos, Jared J. Finnegan nga University College London dhe Florence Metz nga Universiteti i Twente, në Holandë.

Për shkak se politikat që nxisin kalimin drejt teknologjive më të pastra të energjisë janë shpesh të kushtueshme në afat të shkurtër, ato mund të grumbullojnë një reagim të rëndësishëm politik nga përbërësit, duke përfshirë konsumatorët dhe korporatat. Analiza zbuloi se vendet që ishin më të suksesshme në teknologjitë pioniere të energjisë më të pastër kishin institucione politike që ndihmuan në absorbimin e një pjese të kësaj shtytjeje qoftë duke izoluar politikëbërësit nga opozita politike ose duke kompensuar konsumatorët dhe korporatat për kostot shtesë që lidhen me adoptimin e teknologjive të reja.

Për shembull, tha Meckling, shumë vende në Evropën kontinentale dhe veriore kanë krijuar institucione që lejojnë politikëbërësit të izolohen nga shtytjet nga votuesit ose lobistët ose të paguajnë zonat e ndikuara nga tranzicioni. Si rezultat, shumë prej këtyre vendeve kanë qenë më të suksesshme në përthithjen e kostove që lidhen me kalimin në një sistem energjie të pastër, të tilla si investimi në kapacitet më të madh të erës ose përmirësimi i rrjeteve të transmetimit.

Ndërkohë, vendet që u mungojnë institucione të tilla, si SHBA, Australia dhe Kanadaja, shpesh ndjekin tranzicionet e drejtuara nga tregu, duke pritur që çmimi i teknologjive të reja të bjerë përpara se t’i adoptojnë ato.

“Ne mund të presim që vendet që mund të ndjekin rrugën e izolimit ose kompensimit do të jenë investitorë publikë të hershëm në këto teknologji shumë të kushtueshme që na duhen për dekarbonizim, të tilla si qelizat e karburantit me hidrogjen dhe teknologjitë e heqjes së karbonit,” tha Meckling. “Por sapo këto teknologji të reja bëhen konkurruese me kosto në treg, atëherë vende si SHBA-ja mund të përgjigjen relativisht shpejt, sepse ato janë kaq të ndjeshme ndaj sinjaleve të çmimeve”.

Një mënyrë për të ndihmuar në izolimin e politikëbërësve nga shtytja politike është t’i dorëzohet fuqia rregullatore agjencive të pavarura që janë më pak subjekt i kërkesave të votuesve ose lobistëve. Bordi i Burimeve Ajrore të Kalifornisë (CARB), një agjenci relativisht autonome që është ngarkuar me zbatimin e shumë prej synimeve klimatike të Kalifornisë, është një shembull kryesor i një institucioni të tillë. Falë CARB, Kalifornia shpesh konsiderohet një lider global në kufizimin e emetimeve të gazeve serrë, pavarësisht se është një shtet brenda SHBA-së.

Gjermania, një tjetër udhëheqës global i klimës, po përdor kompensimin për të arritur qëllimet e saj ambicioze klimatike. Për shembull, Kompromisi i Qymyrit mblodhi së bashku grupe të ndryshme përfshirë ambientalistët, drejtuesit e qymyrit, sindikatat dhe drejtuesit nga rajonet e minierave të qymyrit për të rënë dakord mbi një plan për të hequr gradualisht qymyrin deri në vitin 2038. Për të arritur këtë qëllim, vendi do të sigurojë ekonominë mbështetje për punëtorët dhe ekonomitë rajonale që janë të varura nga qymyri, ndërkohë që forcon tregun e punës në industri të tjera.

“Ne duam të tregojmë se nuk janë vetëm vakëfet e burimeve që formojnë mënyrën se si vendet reagojnë ndaj krizave energjetike, por edhe politika,”- tha Meckling.

SHBA, në tërësi, nuk ka institucione të forta për të absorbuar kundërshtimin politik ndaj politikave të kushtueshme të energjisë. Megjithatë, Meckling tha se politikëbërësit ende mund ta çojnë përpara tranzicionin energjetik duke shfrytëzuar udhëheqjen e shteteve si Kalifornia duke u fokusuar në politika që kanë kosto më të shpërndara dhe më pak kundërshtime politike si mbështetja për kërkimin dhe zhvillimin e energjisë dhe duke hapur rrugën që tregu të adoptojë teknologji të reja pasi të ketë mbaruar kostoja.

“Vendet si SHBA-të që nuk i kanë këto institucione duhet të paktën të fokusohen në heqjen e barrierave pasi këto teknologji të pastra të bëhen konkurruese me kosto”, -tha Meckling. “Ajo që ata mund të bëjnë është të ulin koston për aktorët e tregut.”